Overzicht A Sign of Autumn, 2011.
Author Archives: Tessa Verheul
Waar Project ‘1975’ de relatie tussen internationale hedendaagse kunst en het postkoloniale discours onderzoekt, richt Former West zich op de artistieke en culturele veranderingen sinds de val van de Berlijnse muur in 1989.
De val representeerde het einde van de koude oorlog tussen het communistische Oosten en het kapitalistische Westen, en wordt daarom gezien als het einde van een tijdperk (of zelfs ‘het einde van de geschiedenis’ door Francis Fukuyama). De term Former West, de onofficiële tegenhanger van het veelgebruikte ‘Former East’ (voormalig Oostblok), verwijst naar deze tweedeling. Maar hoe hebben de gebeurtenissen in 1989 het Westen beïnvloed? En wat verstaan we tegenwoordig onder het Oosten en het Westen? Deze vragen formuleerden initiatiefnemer Maria Hlavajova (artistiek directeur BAK) en mede-organisator Charles Esche (directeur van het Van Abbemuseum) tijdens het eerste Former West congres in 2009.
More
Tala Madani’s werk kenmerkt zich door een illustratieve penseelvoering, dat zowel doet denken aan de heldere lijn van de striptekening als aan expressionistisch schilderkunst. In energieke composities situeert ze mannelijke figuren in absurde taferelen, vaak verbonden aan de irrationele aspecten van menselijk gedrag. Tegen de achtergrond van intieme, huiselijke of droomachtige omgevingen stellen de figuren zich vrijelijk en onbekommerd bloot aan de blikken van de kijkers. Ze gaan volledig en schijnbaar geobsedeerd op in hun demonische activiteiten.
Door het idee van demonische obsessie als uitgangspunt te nemen op de tentoonstelling ‘The Jinn’, heeft Madani een mythologisch element toegevoegd aan haar artistieke idioom. Als kunstenaar wordt ze altijd al gedreven door een fascinatie voor het niet-rationele, maar de expliciete verwijzingen naar islamitische tradities en Arabische folklore verrijken haar werk met een intrigerend perspectief.
Lees hier meer over de tentoonstelling ‘Tala Madani – The Jinn’.
Vanaf zaterdag 10 december presenteert Tala Madani haar nieuwe tekeningen, schilderijen en animaties onder de titel ‘The Jinn’. ‘ChitChat’ (2007) is de eerste stop-motion animatie die Madani maakte, en is als onderdeel van de tentoonstelling te zien bij Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Bekijk hier alvast de animatie online en lees hier een (Engelstalig) interview met Tala Madani over haar werk, ‘The Jinn’ en haar huidige inspiratiebronnen.’
Op 25 oktober werden er in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam twee nieuwe publicaties gepresenteerd, elk gericht op het postkoloniale discours.
De publicatie If you want, we’ll travel to the moon together is een initiatief van studenten Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Het is een bundeling van essays geschreven voor twee onderzoekswerkgroepen ‘Kunst en Globalisering’ die onder leiding stonden van Marga van Mechelen, docent Kunstgeschiedenis van de Nieuwste Tijd. De onderzoekswerkgroepen richtten zich op de vraag hoe in de kunst en door kunstenaars gereageerd is op de globalisering van de afgelopen dertig, veertig jaar. Het bevat essays over Rinke Nijburg, Mark Lombardi, Yael Bartana, NSK-State en Transnational Republic, Dan Perjovschi, Banksy, Ai Weiwei, Dinh Q. Lê, Aernout Mik, Sharmila Samant, Renzo Martens en The Action Mill. Ter inleiding op de boekpresentatie in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam reflecteerde prof. dr. Miek Bal (UvA) op het onderwerp kunst en globalisering en besprak zij enkele van de onderzoeken uit het boek.
Prof. dr. Mieke Bal geeft een inleidende presentatie tijdens de boekpresentatie 'If you want, we'll travel the moon together'.
Kari-kacha Seid'ou, kunstdocent, introduceert Bouwhuis en Winking aan de studenten van de College of Art / KNUST, Kumasi, Ghana.
In de week van 27 oktober reisden Jelle Bouwhuis en Kerstin Winking naar Ghana. In verband met een uitwisselingsproject van SMBA in samenwerking met de Nubuke Foundation in Accra bezochten ze daar kunstenaars. Na Accra reisden ze door naar Elmina, Takoradi en Kumasi.
In Takoradi maakten ze kennis met schilder Rikki Wamega-Kwaku. Naar aanleiding van dit bezoek is Wamega-Kwaku gevraagd een bijdrage te leveren voor de komende SMBA Nieuwsbrief. Het bezoek aan Kumasi volgde op een uitnodiging van het College of Art van de Kwame Nkumrah University of Science & Technology. Bouwhuis en Winking gaven een presentatie over SMBA en hedendaags curatorschap. Daarnaast bezochten ze verschillende kunstenaars en ateliers van studenten.
Na Ghana werd het nabijgelegen Bamako (Mali) aangedaan voor de opening van de Bamako Encounters – de biënnale voor Afrikaanse fotografie. Ook daar werden verschillende kunstenaars ontmoet en het atelier bezocht van een mogelijke toekomstige exposant in SMBA, Abdoulaye Konaté.
Speciaal voor de Museumnacht in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam geeft kunstenaar Michael Tedja (1971) op 5 november een lezing over kunst en identiteitspolitiek onder de titel: Afkomst, ras, talent. Centraal staat de zelfreinigende normering in de Nederlandse kunstbeschouwing, die vanuit het perspectief van Tedja een bijna negentiende-eeuwse, koloniale mentaliteit ademt: “De omgang, de manier waarop je met je eigen kleur en met de vele kleuren om je heen omgaat is een kleurenstudie. Ik zie het als een schildersproject dat ontwikkelt door te mengen… ik houd niet van gereformeerde kunst. Van Piet Mondriaan mocht men geen diagonalen schilderen. Het moest verticaal en horizontaal; de hokjesgeest…”.
Tedja is schilder, schrijver, dichter, uitgever en curator. Zijn nieuwste boek heet Het autogedicht, en bestaat uit negen delen. Elk deel telt 48 pagina’s. Zijn lezing in SMBA is deel 7: Het lesgedicht, waarvan een gedeelte eerder is verschenen in het tijdschrift Hollands Maandblad. Tedja schreef Het autogedicht in het kader van het BijlmAIR project, het artist-in-residence programma van Centrum Beeldende Kunst Zuidoost en Stedelijk Museum Bureau Amsterdam.
Tentoonstellingsoverzicht, ‘A Sign of Autumn’, 2011.
No. 124, detail, 2011. Antelope masker, Baulé, Ivory Coast, voor 1933, In bruikleen van Tropenmuseum, Amsterdam. Op maat gemaakte houten sokkel met plexiglas vitrine.
Cover van Rhoda Woets promotie-onderzoek 'What is This? Framing Ghanaian art from the colonial encounter to the present', de aanleiding van het seminar.
Op 28 september organiseerde de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit Amsterdam het seminar ‘(Re)contextualising Art: Anthropology, Art History and the Museum’. Tijdens deze dag kwamen antropologen, kunsthistorici en curatoren samen om te spreken over mondialisering en hedendaagse kunst.
Centraal stonden de mogelijkheden om ‘global art’ van buitenaf in het westen te beoordelen, aankopen en tentoonstellen. Welke criteria zouden curatoren hierbij moeten handhaven? Is een grondige kennis van de sociale en culturele context waarin kunstenaars werkzaam zijn noodzakelijk om hun werk te waarderen? Steeds meer antropologen richten zich op hedendaagse kunst, maar wat voegt deze discipline toe aan het kunsthistorische discours? Hoe kunnen antropologen, kunsthistorici en curatoren op dit gebied samenwerken?
Lees hieronder de reflectie op het seminar van kunsthistoricus Madelon van Schie. Ook kunsthistoricus Gabriele Minelli schreef een verslag (in het Engels), klik hier om het te lezen.
Clémentine Deliss schreef het vijfde Project 1975 essay ‘Stored Code. Het remediëren van collecties in een postethnografisch museum.’ Deliss onderzoekt in het essay welk kader het best geschikt is voor een museum van wereldculturen in de eenentwintigste eeuw.
Hoe kunnen de ‘ethnografische’ collecties van musea van wereldculturen vertaald worden naar een passende postethnografische context? Deliss stelt dat deze collecties moeten worden geremedieerd. Remediëren betekent een verandering van het medium, het experimenteren met alternatieve manieren van beschrijven, interpreteren en weergeven van de objecten in de collectie. Terwijl Deliss het Weltkulturen museum in Frankfurt analyseert, stelt ze dat het heroverwegen van de etnografische collectie een noodzakelijke mix van ongemak, twijfel en melancholie teweegbrengt. Om de ‘ethnografische’ objecten te kunnen vertalen naar een hedendaagse context en voorzichtig te bouwen aan extra interpretaties bovenop de bestaande set van referenties, moet er veldwerk plaatsvinden binnen het museum zelf en niet meer in verre landen. Door dit proces van remediëren verandert het museum in een ruimte voor visueel onderzoek en productie. Download Nieuwsbrief 124 hier om het essay van Clémentine Deliss’ te lezen.
Clémentine Deliss is curator en directeur van het Weltkulturen museum in Frankfurt. Ze studeerde hedendaagse kunst en sociale antropologie in Wenen, Londen en Parijs en behaalde haar PhD aan de School of Oriental & African Studies, Universiteit van Londen, met een studie over de Franse antropologie van de jaren twintig en het kritische surrealisme. In de periode van 1992 tot 1995 was ze directeur van ‘Africa95’. Van 1999 tot 2000 was ze gastprofessor bij de Stadelschule in Frankfurt. Ze is producent en uitgever van Metronome en werkte als directeur bij het onderzoeksinstituut ‘Future Academy’ bij het Edinburgh College of Art.
Vincent Vulsma onderzoekt wat er gebeurt als je cultuurobjecten in uiteenlopende sociale en historische contexten plaatst en richt daarmee de aandacht op de rol die kunstenaars en andere kunstspecialisten spelen in deze processen van waardetoekenning. Dit doet hij door voorwerpen uit de ruimtelijke en chronologische omgeving van etnografische collecties en uit de canons van modernistisch design en fotografie te halen, en ze bij elkaar te brengen in ‘montages’.
Het centrale object in de tentoonstelling ‘A Sign of Autumn’ in SMBA is een Baulé-masker uit het Amsterdamse Tropenmuseum. Het masker prikkelde Vulsma’s interesse door zijn rijke verwervings- en tentoonstellingsgeschiedenis. Vulsma brengt het Baulé-masker samen met een serie jacquard-geweven reproducties van Kuba-stoffen en een reeks assemblages waarin enkele in de Congo gemaakte krukken (waarschijnlijk uit de jaren dertig van de twintigste eeuw) worden gecombineerd met een aantal in 1960 door Ray Eames ontworpen notenhouten krukken, die nog steeds industrieel en commercieel worden geproduceerd.
Met Project ‘1975’ onderzoekt het Stedelijk Museum Bureau Amsterdam de historische, culturele en maatschappelijke relatie tussen Nederland/Europa en Ghana/Afrika. Een belangrijk element van het project is de uitwisseling van kennis en ervaringen op het gebied van curatorschap en het organiseren van tentoonstellingen van hedendaagse kunst. Als onderdeel van deze uitwisseling bezoeken SMBA’s curatoren Jelle Bouwhuis en Kerstin Winking de Kwame Nkrumah Universiteit in Kumasi, Ghana. Op 30 oktober en 1 november geven zij een lezing en een workshop tijdens het forum ‘Curating Contemporary Art in Ghana’ aan de Faculteit voor Beeldende Kunst.
Op maandag 29 augustus organiseerde SMBA samen met kunstenaar Matthijs de Bruijne de lezingenavond ‘Informaliteit, een nieuwe collectiviteit’, waarin maatschappelijke solidariteit centraal stond. Een van de uitgangspunten was de rol van de kunstenaar binnen de huidige samenleving, zoals eerder besproken door Joost de Bloois in zijn lezing over precariteit, kunst en politiek activisme, tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Informaliteit’.
Ron Meyer, Matthijs De Bruijne, Detour and Domestic Workers Nederland
Overzicht van de tentoonstelling ‘Informaliteit’.
Met werk van Domestic Workers Union / Matthijs de Bruijne / Detour, Doug Fishbone, Kaleb de Groot, Jose Antonio Vega Macotela, Marc Roig Blesa / Rogier Delfos, Senam Okudzeto.
Kaleb de Groot, Cardboard, handmade, from ‘Jan who saw it all’ (Barbara Visser, 2004), 2011.
Domestic Workers Nederland (with Matthijs de Bruijne and Detour), You are so nice! Could you work two more hours today?, 2011.
More
Lezing Joost de Bloois – ‘Making Ends Meet: Precarity, Art and Political Activism’, 13 augustus 2011
Tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Informaliteit’ gaf Dr. Joost de Bloois, verbonden aan de afdeling Literatuur- en Cultuurwetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, een lezing over het begrip ‘precariteit’. Het concept van ‘precariteit’ laat zich het best omschrijven als ‘de structurele onzekerheid over het bestaan en het inkomen’, en staat centraal in een groot aantal hedendaagse protestbewegingen, van de Franse anti-CPE-protesten tot de Spaande Indignados, tot de Griekse sociale beweging en de recente studentenprotesten in Italië en Duitsland). Tegelijkertijd is ‘precariteit’ een sleutelbegrip geworden in zowel de kritische theorie als in de artistieke praktijk van vandaag. In zijn lezing ‘Making Ends Meet: Precarity, Art and Political Activism’ verduidelijkte Joost de Bloois de verschillende betekenissen en definities van het begrip.
Tate Modern is een samenwerking aangegaan met Guaranty Trust Bank, om daarmee het internationale bereik van Tate te vergroten en een platform voor Afrikaanse kunstenaars op te zetten. Hiermee wil het museum een internationaal publiek bewust maken van de invloed van Afrikaanse kunst op moderne en hedendaagse kunst. Om deze plannen te verwezenlijken zal een Curator International Affairs worden aangesteld.
Het statement van Chris Dercon, directeur van Tate Modern:
“This important partnership between Tate and GTB marks the recognition of the significance of modern and contemporary art in Africa. We now have an unprecedented opportunity to work with colleagues in the region, with energy, curiosity and eagerness, to define new parameters in art. This is the beginning of being able to give African art the focus it deserves with audiences around the world.“
De tentoonstelling ‘Informaliteit’ komt voort uit de toenemende aandacht voor onze bancaire economie en de belangstelling voor alternatieven daarvoor. Ze is ook een eerste bezinning op de rol van de kunst en kunstenaars in een sfeer van crisis en cultuurbezuinigingen. De tentoonstelling richt zich op informele economie, de handel en dienstenverlening die zich buiten het zicht van het formele geldverkeer voltrekt, en bekijkt dit fenomeen vanuit het perspectief van de kunst en betrekt daarin ook informele aspecten van de kunstwereld zelf. Zo is de positie van de kunstenaar, ook in Nederland en zeker na de grove bezuinigingsronde op de cultuurbegroting, een precair gegeven. Niet zozeer in de kunst als wel in het kunstenaarsbestaan spelen allerhande facetten van informele economische relaties – die vaak verborgen blijven.
Met werk van Domestic Workers Union (Matthijs de Bruijne en Detour), Doug Fishbone, Kaleb de Groot, Jose Antonio Vega Macotela, Marc Roig Blesa, Rogier Delfos, Senam Okudzeto.
Lees hier meer over ‘Informaliteit’ en bekijk ook de Nieuwsbrief.
In een lezing bij SMBA beargumenteert architect, schrijver en kunstenaar Tony Chakar (Beirut, 1968) hoe de oorlogen het dagelijks leven in Libanon hebben beïnvloed en met name de omgang met taal en cultuur drastisch hebben veranderd. De complexe politieke geschiedenis van het land, Libanon verkeerde van 1975 tot 1990 in burgeroorlog en in 2006 brak er oorlog uit met buurland Israël, ook in 2008 zijn er nog gevechten geweest, hebben er toe geleid dat de publieke ruimte en het publieke debat onbespreekbaar zijn geworden. De traumatische gebeurtenissen hebben de bevolking als het ware verstomd.
Chakar laat een foto uit de krant zien van Beirut tijdens de oorlog. De foto is veelvuldig gepubliceerd in internationale kranten maar Chakar kan het beeld niet aanzien. De foto van de werkelijkheid is te heftig en daarom fotografeerde hij de krantenfoto met zijn mobiele telefoon. Door de telefoonkwaliteit verliest de foto aan scherpte en met het wegvallen van de pixels valt er letterlijk een laag van de pijnlijke realiteit weg. Het beeld is hierdoor dragelijk geworden.
Hoewel taal een structuur lijkt te zijn die altijd aanwezig en toegankelijk is, stelt Chakar dat net als de omgang met beeld ook de omgang met taal werd aangetast. Enerzijds verandert de betekenis van woorden door het politieke spel tijdens een oorlog (“words change meaning, and “justice” suddenly means “killing”), anderzijds durven mensen door de onrust niet meer vrijuit te spreken. Een voorbeeld van deze veranderende omgang met taal ziet Chakar in het tijdschrift ‘Typo’, dat het echte nieuws brengt in een zelfbedachte, en dus onleesbare, Arabische taal. In de film ‘Beirouth la rencontre’ (1981) zijn de twee geliefden door de oorlogsomstandigheden van elkaar gescheiden. Omdat zij niet direct met elkaar kunnen, spreken ze cassettes vol om elkaar toch de liefde te verklaren. In andere films beginnen de hoofdpersonen plotseling een andere taal te spreken als ze het over de liefde hebben. Het gevoelsleven kan niet met dezelfde woorden worden omschreven als die van de taal waarin de oorlog wordt gevoerd.
Maar ook in het heden, in een tijd van vrede, is de zoektocht naar een passende manier om het oorlogstrauma te verwerken nog niet beëindigd. De huidige regering richt zich in de publieke ruimte op de toekomst. Beelden van utopische woonwijken prijken aan de muren om de mensen het verleden te doen vergeten. Chakar wil zich echter wel richten op het verleden en de bijbehorende beelden en taal. Maar hoe kun je herinneringen opbouwen van traumatische gebeurtenissen die nauwelijks kunnen worden uitgebeeld en beschreven? ‘How can I save these images?’, vraagt hij zich af.
Overzichtsfoto’s van de tentoonstelling ‘Mounira Al Solh & Bassam Ramlawi’.
Met werk van Mounira Al Solh, Bassam Ramlawi en René Daniels.
Mounira Al Solh, Double Burger and Two Metamorphoses: a proposal for a Dutch Cat, a Dutch Dog, a Dutch Goat, and finally a Dutch Camel, 2011.
Bassam Ramlawi, From Waiting Blue to Lingering Yellow (or vice versa), 2010.