Waar Project ‘1975’ de relatie tussen internationale hedendaagse kunst en het postkoloniale discours onderzoekt, richt Former West zich op de artistieke en culturele veranderingen sinds de val van de Berlijnse muur in 1989.
De val representeerde het einde van de koude oorlog tussen het communistische Oosten en het kapitalistische Westen, en wordt daarom gezien als het einde van een tijdperk (of zelfs ‘het einde van de geschiedenis’ door Francis Fukuyama). De term Former West, de onofficiële tegenhanger van het veelgebruikte ‘Former East’ (voormalig Oostblok), verwijst naar deze tweedeling. Maar hoe hebben de gebeurtenissen in 1989 het Westen beïnvloed? En wat verstaan we tegenwoordig onder het Oosten en het Westen? Deze vragen formuleerden initiatiefnemer Maria Hlavajova (artistiek directeur BAK) en mede-organisator Charles Esche (directeur van het Van Abbemuseum) tijdens het eerste Former West congres in 2009.
Het project, dat in 2008 van start ging en tot en met 2014 zal duren, beoogt een reflectie te bieden op de ontwikkelingen van de laatste twintig jaar, en deze in de context van het postcommunisme en het postkolonialisme te plaatsen. Ook worden de mogelijkheden onderzocht voor een ‘post-bloc future’, waar het onderscheid tussen Oost en West geen rol meer speelt. Former West manifesteert zich in de vorm van congressen, tentoonstellingen en seminars. Kunst vormt daarbij de leidraad, zo wordt onderzocht hoe nieuwe artistieke producties belangrijke veranderingen in de maatschappij in al hun complexiteit weergeven en interpreteren. ‘We believe art is a useful device to measure a more general consciousness of the state of global relationships today and to help us collectively think beyond them’, stelden Hlavajova en Esche. Het werk van kunstenaars als onder anderen Olga Chernysheva, Lawrence Weiner, Mona Vătămanu en Florin Tudor is hier een voorbeeld van. Zij stonden centraal tijdens Former West tentoonstellingen.
Inmiddels hebben er twee congressen plaatsgevonden. Terwijl tijdens het eerste congres in 2009 het zogenaamde Former West werd gedefinieerd en de relevantie van het jaar 1989 werd onderzocht, stond de rol van kunst en de mogelijkheden tot politieke verbeelding tijdens het tweede congres in Istanbul in 2010 centraal. Op de Former West website zijn de lezingen via videoregistraties te bekijken. Ook biedt de site een uigebreide bibliografie over het onderwerp.